Refleks Nedir, Genel Özellikleri Nelerdir? Dışarıdan gelen çeşitli uyarılara karşılık olarak vücut tarafından istem dışı ve anlık bir şekilde gerçekleştirilen tepki verme durumuna refleks adı verilir.
Refleks Nedir, Genel Özellikleri Nelerdir? Refleks, Latince kökenli bir sözcüktür ve “reflectere” sözcüğünden türetilerek oluşturulmuştur. “Reflectere” sözcüğü Latince’de “yansımak” anlamına gelmektedir.
Reflekslerin genel özellikleri şunlardır:
- Aynı tür ve şiddetteki uyarılara karşı aynı tür ve şiddette tepki oluşur. Uyarının türü ya da şiddetinin değişmesi durumunda uyarıya karşılık olarak verilen tepkilerde de değişiklikler meydana gelir.
- Tehlike arz edebilecek durumlara karşı organizma tarafından düşünmeksizin tepki verilir böylece organizma kendini tehlikeli durumlara karşı savunur ve korur.
- Omurilik tarafından denetlenmekte olup canlıların yaşamlarını devam ettirebilmeleri ve sinir sistemlerinin sağlıklı bir biçimde faaliyet gösterebilmesinde etkilidir. Reflekslerin belirli bir kısmının azalması ya da kaybolması durumunda organizma dışarıdan gelen belirli uyarılara karşı yeterli düzeyde tepki gösteremeyeceğinden dolayı organizmanın yaşamını sürdürme ihtimali azalabilmektedir.
- Refleksler; kalıtsal (doğuştan gelen) refleksler ve şartlı (sonradan kazanılan) refleksler olmak üzere iki grupta incelenir.
1) Kalıtsal (Doğuştan Gelen) Refleksler: Adından da anlaşılabileceği üzere sonradan kazanılması mümkün olmayan, canlının kalıtımsal özelliklerine bağlı olarak meydana gelen reflekslerdir. Omuriliğin denetimi altında olan bu refleksler aynı türe ait olan bireyler için ortak bir özelliktir. Öksürme, hapşırma, diz kapağına vurulduğunda bacağın aniden öne doğru hareket etmesi, sıcak bir cisme dokunulması durumunda elin hızlıca geri çekilmesi, göz kapağını kırpma, vücut sıcaklığı yükseldiği zaman terlemek, göz bebeklerinin boyutlarının ışığın şiddetine bağlı olarak değişmesi ve bebeklerde görülen emme hareketi gibi refleksler kalıtsal reflekslere örnek olarak verilebilir.
2) Şartlı (Sonradan Kazanılan) Refleksler: Öğrenme yoluyla sonradan kazanılan, canlının kalıtımsal özelliklerine bağlı olmayan reflekslerdir. Beynin denetimi altında olan bu refleksler kalıtsal olmadıklarından dolayı bireyden bireye farklılık gösterir. Yutkunmak, limon görünce ağzın sulanması, örgü örmek, bisiklet sürmek, ip atlamak ve tavukların bili bili sesine gelmesi gibi refleksler şartlı reflekslere örnek olarak verilebilir.
Şartlı refleksler hakkında dikkat edilmesi gereken en önemli nokta şudur: Yukarıda da bahsedildiği gibi şartlı refleksler öğrenme yoluyla beynin denetimi altında gerçekleştirilmektedir fakat bu refleksler her gün düzenli olarak tekrarlandığında ise alışkanlık haline gelir ve buna bağlı olarak omuriliğin denetimi altında gerçekleştirilmeye başlar. Bu durumu daha net bir biçimde açıklamak için örnek vermek gerekirse; araba sürmeyi henüz bilmeyen bir kişinin araba sürmeyi öğrenme aşaması beynin kontrolü altında gerçekleşmektedir fakat bu öğrenme aşaması tamamlandıktan sonra bu kişi her gün araba sürmeye başladığında ise bu durum alışkanlık haline gelir ve denetimi omurilik tarafından gerçekleştirilir.
